Veel beeldende kunst zul je niet vinden langs de 126 kilometers van ons provinciaal monument de Westfriese Omringdijk. Een uitzondering is het opvallende, herkenbare beeld van de Dijkwerker in Onderdijk. Hij staat precies op de plek waar het verkeer van de huidige Omringdijk weggeleid wordt om dwars door het dorp de voet te volgen van de oude dijk, die tot de jaren 60 van de vorige eeuw dit dorp nog in tweeën splitste. Het is nu een weg. De bronzen plastiek is uit 1981 en vervaardigd door de lokale kunstenaar Jan van Velzen (Onderdijk 1931). Het idee voor dit beeld zou destijds zijn ontsproten aan het brein van de vrouw van een plaatselijke raadslid met zo’n lange staat van dienst, dat hij in het dorp “de burgemeester van Wervershoof” werd genoemd.
Wij, die onder de zeespiegel wonen, zijn onze dijkwerkers veel dankbaarheid verschuldigd. Op de Afsluitdijk, in Rotterdam, in Westkapelle en Onderdijk is dat nog maar eens zachtjes in brons uitgedrukt. In al die gevallen zien we figuratieve gestaltes die gebukt gaan onder het zware werk dat zij verrichten. Maar de dijkwerker van Onderdijk onderscheidt zich van de anderen. En terecht. Want hij vertegenwoordigt niet alleen de dijkwerkers van de 20e eeuw, waarvan de steenzetters natuurlijk tot de verbeelding spreken, maar staat symbool voor zo’n acht eeuwen geploeter in de prut. Met een schep en een houten kruiwagen. Het is een graver.
Over een paar weken herdenken we de laatste stuiptrekking van de Zuiderzee, in 1916, die jongens en mannen massaal naar de dijken dreef om een op handen zijnde ramp te voorkomen. Inspanningen van de dijkwerkers bij Andijk hebben kunnen voorkomen dat de Omringdijk er toen doorbrak (al zijn er trouwens ook die geloven dat dat de verdienste is geweest van de pastoor van Wervershoof, die ter plekke het gebed heeft aangeheven), maar de schade was enorm. Er bestaan indrukwekkende historische foto’s waarop de mannen in grote getale poseren bij het gehavende dijklichaam.
bron ZZM
Op 13 en 14 januari 1916 voltrok er zich in Nederland een watersnood rond de Zuiderzee. Een stormvloed viel samen met een hoge afvoer op de rivieren. De zware noordwesten wind hield lang aan en dagenlange regen had bovendien de – slecht onderhouden – dijken verslapt. De Omringdijk hield weliswaar stand maar elders braken op tientallen plaatsen de dijken en er was daarnaast op veel plaatsen sprake van schade aan binnenbeloop en bekleding van de dijken. In de provincie Noord-Holland vielen 19 doden, terwijl er bij diverse scheepsrampen op zee nog eens 32 mensen omkwamen. Koningin Wilhelmina bezocht de getroffen gebieden.
De ramp heeft uiteindelijk geleid tot de totstandkoming van de Zuiderzeewet. Er werden dijkversterkingen uitgevoerd die in 1926 werden voltooid. In 1932 werd de Zuiderzee definitief ‘getemd’ met de aanleg van de Afsluitdijk. Het zeekerende deel van de Westfriese Omringdijk is de laatste tien jaar door moderne dijkwerkers met idem materieel weer intensief onder handen genomen en versterkt. De Zuiderdijk wordt waarschijnlijk in 2012 opgeleverd. Bescherming door dijken blijft een zaak van zorg.
